سورنجان دارای خواص ضد نقرس ، ضد التهاب ، ضد روماتیسم و ضد تومورمی باشد . این گیاه تقویت کننده ی قوای جنسی، ضد نفخ ، معرق ، ادرار آور ، تهوع آور ، مسهل ، آرام بخش ، ضد سم و ضد تقسیم سلولی است .
نام های فارسی: گل حسرت ، سورنجان، خولنجان ، سورنجان کرمانی، سنبله ی پائیز
نام علمی:colchicum autumnale
نام های عمومی: autumn crocus,fall crocus,meadow saffron
نام عربی:سورنجان
نام انگلیسی: wild-saffron
نام فرانسوی:colchiqued autmne
گیاه شناسی سورنجان:
گل حسرت گیاهی است علفی ؛ چندساله و پیازدار.
پیازآن نسبتا بزرگ ، گوشتدار و یکپارچه می باشد که پوست های نازک و قهوه ای رنگ آن را پوشانده است .
این پیاز دارای ریشه های افشان است. برگ های این گیاه دراز، باریک و نوک تیز و به رنگ سبز تیره هستند.
گل ها صورتی رنگ و دارای شش گلبرگ هستند. میوه ی گیاه به صورت پوشینه است و تعداد زیادی دانه ی کوچک دارد.
قسمت مورد استفاده ی این گیاه پیاز آن می باشد.
گل حسرت در مناطق مختلف دنیا از اروپا تا آسیای صغیر می روید.
گل حسرت از قدیم به عنوان داروی موثر ضد نقرس مصرف می شده و در حال حاضر نیز می شود. در قدیم بیشتر از تنتور آن استفاده می کردند و امروز داروهای صنعتی آن در بازار عرضه می شوند.
ترکیبات مهم سورنجان:
مهم ترین ماده ی موجود در سورنجان، کلشی سین است که بیشتر در پیاز آن( حدود ۰/۶ در صد) وجود دارد.
این ماده در دانه هم حدود۰/۱ درصد و گاه بیشتر است. همچنین، ترکیباتی مشابه کلشی سین با گرم شدن و حتی جوشیدن از بین نمی رود و بر عکس آلکالوئید های دیگر به خوبی در آب حل می شود.
دارو شناختی و اثرات مهم سورنجان :
کلشی سین باعث تقسیم سلول های عادی می شود.
مکانیسم عمل آن تقسیم سلولی در مرحله ی میتوز است.
این جسم میتوز را در متافاز متوقف می کند، به همین دلیل به عنوان عامل ضد سرطان مفید می باشد.
کلشی سین اثرات آنتی نئوپلاستی را در تحقیقات درون و برون سلولی به خوبی نشان داده است. ولی به علت سمیت در مصرف آن محدودیت می باشد.
آزمایش های مختلف نشان داده است که کلشی سین به خوبی می تواند از هپاتیت و سیروز کبدی جلوگیری کند.
این ماده تورم را کاهش می دهد و با تخریب کلاژن از سنتز کلاژن جلوگیری می کند.
سمیت و عوارض جانبی سورنجان:
تمام قسمت های گیاه سمی است و شدت سمیت قسمت های مختلف به میزان کلشی سین آنها بستگی دارد.
معمولی ترین عارضه این گیاه ناراحتی های روده ای –معده ای است که بلافاصله پس از خوردن آن ایجاد می شود.
پس از جذب این گیاه احساس تشنگی و سوزش در دهان و گلو، سپس حالت تهوع و اسفراغ ایجاد شده و به دنبال آن دردهای شکمی و اسهال شروع می شود.
در این حالت کمبود آب بدن ممکن است ایجاد شوک کند. برای کلشی سین پادزهر خاصی وجود ندارد.
استفراغ و تخلیه معده کمک بزرگی به جلوگیری از شوک می کند.
انتشار مواد تبخیر شونده در هنگام ورقه کردن صنعتی پیاز تازه ی گل حسرت (سورنجان) در کارگران باعث التهاب بینی و گلو می شود و حتی ممکن است نگه داشتن آن در دست موجب بی حسی آن شود.
استفاده ی دارویی طولانی مدت از کلشی سین می تواند باعث آگراناسیتوز ، آنمی آپلاستیک و التهاب اعصاب محیطی شود.
کمترین میزان مصرف گیاه که منجر به مرگ شده ۱۸۶ گرم به مدت ۴ روز بوده است. در هر صورت مصرف خوراکی ۷ میلی گرم کلشی سین خالص ممکن است باعث مرگ شود.
موارد منع مصرف سورنجان:
مصرف این گیاه برای زنان باردار ، بیماران قلبی ، افراد دارای مشکلات روده ای – معده ای و افراد ضعیف ممنوع است. همچنین از مصرف کلشی سین بیش از سه روز پیاپی جدا باید خودداری گردد.
مهم ترین اثرات گزارش شده سورنجان:
ضد التهاب، ضد روماتیسم، ضد تومور، تقویت کننده ی قوای جنسی، ضد نفخ ، معرق ، ادرار آور ، تهوع آور ، مسهل ، آرام بخش ، ضد سم و ضد تقسیم سلولی.