پونه شل کننده ی عضلات و مهار کننده ی سیکلواکسیژناژ ، بوده خواص ضد چسبندگی پلاکت ها ، ضد روماتیسم ، ضد تومور ، ضد درد و آنتی اکسیدان دارد . پونه ضد قارچ کاندیدا ، ضد موتاژن ، قاعده آور ، بی حس کننده و ضد سرطان است.
گیاه شناسی پونه
پونه گیاهی است علفی و بوته ای به ارتفاع تا ۶۰ سانتی متر که به صورت خودرو در بسیاری از دشت ها و اطراف جریان های آب می روید.
برگ ها بیضی شکل و نوک تیز و اکثرا دارای دندانه های کوچک و منظم هستند. از کلیه ی قسمتهای گیاه و به خصوص برگها بوی بسیار قوی و نافذی به مشام می رسد. گل ها به صورت مجتمع درکنار برگها و اکثرا در قسمت های بالای محور ساقه قرار می گیرند که به رنگ بنفش و گاهی گلی کمرنگ می باشند.
پونه گونه های مختلفی دارد که به نامهای گوناگون معروفند. یکی از گونه به نام ویلوزا، پوشیده از کرک های فراوان و دارای بوی تندی است. به همین دلیل آن را برای استفاده پرورش می دهند، قسمت هوایی پونه و به خصوص برگها مورد استفاده می باشند.
پونه در نقاط بسیاری از ایران خصوصا نواحی شمالی می روید . گونه ای از آن به نام خالواش در گیلان مشهور است که بوی معطر و مطبوعی دارد و به صورت سبزی خوراکی و یا اشکال دیگر مصرف می شود.
ترکیبات مهم پونه
پونه حاوی ۱ تا ۲درصد اسانس مایل به زرد یا سبز است. پولگون موجود در اسانس برگ آن از ۹درصد در نوع برزیلی تا ۳۰ درصد در نوع آمریکایی وجود دارد.میزان پولگون گونه های اروپایی از ۹۰ تا ۹۴ درصد است.
موادی که به طور طبیعی در اسانس پونه وجود دارند و یا خودبخود اکسیده می شوند، عبارتند از:
آلفاپی نن، بتاپی نن، لیمونن، اکتانول، اکنانول، پاراسیمن ،اکتیل استات، منتون، ایزومنتون، پولگون، ایزوپولگون، پی پریتون، سیس و ترانس پولگون اکساید و کاریوفیلن
ترکیبات مهم دیگر گیاه شامل اسیدلوریک، اسیدمیریستیک، اسید پالمیتیک، سالی سیل آلدهید، دیوسزمین و هسپریدین است . دانه های خشک پونه حاوی تا ۲۵ درصد پروتئین، ۲۷ درصد چربی ، ۱۱ درصد خاکستر، ۹/۰ درصد کلسیم، ۵/۰ درصد سدیم و تا ۵/۱ درصد پتاسیم می باشند.
داروشناختی و اثرات مهم پونه
برگ های پونه برای ایجاد طعم و مزه، درست کردن چای و به عنوان ادویه استفاده می شود. طعم پونه در ابتدا گرم، کاملا معطر و تقریبا گس و تلخ است و پس از مدتی ایجاد احساس خنکی می کند . اسانس پونه دارای طعم تلخ و احساس سردی است .
بوی پونه کمی شبیه بوی سیتونل است و از آن در صابونهای معطر استفاده می شود . به دلیل خاصیت میکروب کشی و طعم سرد در خمیردندانها استفاده می شود. اسانس پونه در حشره کشها استفاده می شود.چای پونه برای رفع سرما خوردگی، سرفه و مشکلات قاعدگی مفید است.
سمیت و عوارض جانبی پونه
پونه باید به دقت مصرف شود زیرا مصرف بیش از حد آن باعث مسمومیت شده و عوارض جدی دارد
مهمترین اثرات گزارش شده پونه
- ضد درد
- ضد چسبندگی پلاکت ها
- بی حس کننده
- ضد باکتری
- ضدسرطان
- ضد ادم
- ضدالتهاب
- ضد موتاژن
- ضد اکسیدان
- ضد روماتیسم
- ضد اسپاسم
- ضدتومور
- ضد ویروس
- قابض
- ضد کاندیدا
- ضد نفخ
- محرک
- CNSدپرسانت
- ضد احتقان
- معرق
- ادرارآور
- قاعده آور
- قارچ کش
- مسکن
- مقوی معده
- شل کننده ی عضلات و مهار کننده ی سیکلواکسیژناژ